Hakemlere Notlar

Dergi Hakkında

• EnergyTR “Kafademi Bilimsel Araştırma ve Geliştirme Kooperatifi” tarafından 2024 yılında yayımlanmaya başlamıştır.
• EnergyTR,  yılda iki kez yayımlanan uluslararası ve hakemli bir dergidir.
• Dergi, bağımsız bir editör ekibi tarafından hazırlanmaktadır.

Yayımlanma İlkeleri

EnergyTR‘de  aşağıdaki ilkelere uygun çalışmalar yayımlanır:

• Enerji ve çevre konusu ile ilgili nicel, nitel, tek denekli veya karma araştırma deseni kullanılarak hazırlanan çalışmalar
• Enerji ve çevre konusunda son dönem alanyazını kapsamlı biçimde değerlendiren literatür analizi, meta analiz veya meta sentez çalışmaları
• Enerji ve çevre konusunda pratik olarak uygulanabilecek model önerileri sunan çalışmalar veya benzeri özgün nitelikteki yazılar

Gönderilen Yazıların Değerlendirme ve Yayım Süreci

Alan Editörü Değerlendirmesi

• Değerlendirilmek üzere gönderilen bütün çalışmalar öncelikle baş editör sonra da alan editörleri tarafından amaç, konu, içerik, sunuş tarzı ve yazım kurallarına uygunluk yönlerinden incelenmektedir.
• Hakemlere ancak ön değerlendirme kriterlerini karşılayan çalışmalar gönderilmektedir.
• Editörler, hakem değerlendirmesinden önce bir çalışmayla ilgili gerekli durumlarda uzman görüşü (anonymous readers) alabilirler. Editörler, kararlarını söz konusu uzman görüşlerine dayalı olarak da verebilirler.

Editöryal Ön Değerlendirme Kriterleri

Nicel Çalışmalar

• Tek sürekli değişken veya iki sürekli değişken barındırıp sadece veya ağırlıklı olarak frekans, yüzde, fark ve ilişki istatistiklerine dayalı çalışmalar, çalışmanın kapsamına göre değerlendirilmektedir.
• Tek sürekli değişken veya iki sürekli değişken barındırıp tekli veya çoklu regresyon, yol (path) analizi, clustur analizi gibi ileri istatistikler kullanılarak hazırlanan çalışmalara öncelik verilmektedir.

Ölçme Aracı Geliştiren Çalışmalar

• Sadece ölçme araçları geliştirmeyi raporlayan çalışmalar; geliştirilen ölçme aracının otantikliği, kapsamı, geliştirilen grubun niteliği, geçerlik ve güvenirlik işlemlerinin yetkinliği vb. ölçütler dikkate alınarak değerlendirilmektedir.
• Geliştirilen ölçme aracını bir araştırmada kullanarak raporlayan çalışmalara öncelik verilmektedir.

Deneysel Çalışmalar

• Araştırma verileri, nitel verilerle desteklenmiş deneysel araştırmalara öncelik verilmektedir.

Nitel Çalışmalar

• Nitel araştırmalar için araştırma sürecinin geçerlik ve güvenirlik koşullarının sağlanmış olmasına ve verilerin derinlemesine analiz edilmiş olmasına önem verilmektedir.

Betimsel Çalışmalar

• Dergide enerji ve çevre ile ilgili temel sorunları ortaya koyan ve bunlara çözüm önerileri getiren analitik çalışmaların yayımlanması hedeflenmektedir. Diğer taraftan bu kapsama giren çalışmaların kitap bölümü tarzında olmaması beklenmektedir.

Karma (mixed) Desenli Çalışmalar

• Karma desende hazırlanan çalışmaların yayımlanma oranı daha yüksektir. Bununla birlikte karma çalışmalarda niçin ve hangi karma metodolojinin kullanıldığının tekniği ile beraber açıklanması beklenmektedir. Karma desenli araştırmalarda araştırmanın nicel ve nitel kısımları ayrı ayrı değerlendirilir. Nicel ve nitel kısımların ayrı ayrı yukarıdaki kıstasları karşılaması beklenir.

Ayrıca;

• Alanda çok sık kullanılan ölçme araçlarına dayalı çalışmaların ve yoğun biçimde çalışılmış konularla ilgili araştırmaların yeni bir yönelim ortaya koymaları beklenmektedir.
• Yüksek lisans ve doktora tezlerine dayalı çalışmalarda tezin bütününün, tezde kullanılan bütün verilerin raporlanması, tezlerden dilimleme yapılmaması beklenmektedir.
• Bütün araştırma türleri için verilerin güncelliğine önem verilmektedir. Araştırma verilerinin toplanması üzerinden 5 yıl veya daha fazla süre geçmiş ise araştırmanın güncelliğini kaybettiği yönünde görüş bildirilmektedir.

Hakem Değerlendirme Süreci

• Baş editör ve alan editörü ön değerlendirmesi tamamlanan çalışmalar alandan iki hakeme gönderilir. Hakem değerlendirmelerinde görüş ayrılığı söz konusu olursa üçüncü bir hakemin görüşüne başvurulur.
• Hakemlerden gerek ScholarOne Manuscript sistemindeki değerlendirme formunda mevcut bulunan gerekse de bulunmayan hususlarda görüşlerini detaylı, açık ve bilimsel bir tarzda belirtmeleri beklenmektedir.

Şeffaflık

• EnergyTR’de yazar ve editörler arasındaki bütün yazışmalar şeffaf bir şekilde yürütülür. Yalnız, editörler ile hakemler arasındaki iletişim ve yazışmalar yazarlarla paylaşılmaz. Yazarlara gönderilen raporlarda da hakemlerin isimleri hiçbir şekilde yer almamaktadır.
• Hakem, çalışmayla ilgili etik sorunlar, veri bütünlüğü ve akademik çatışma sorunları olduğunu düşünüyorsa bu hususları editörlerle mutlaka paylaşır/ paylaşmalıdır.
• Bütüncül ve tutarlı bir değerlendirme sürecinin yanı sıra yazara akademik anlamda daha iyi katkı sağlamak adına editörler, hakemlerden birbirlerinin raporlarına öneride bulunmasını isteyebilir. Bu durumda da hakemlerin isimleri birbirlerine bildirilmez.

Hakem Seçimi

• Hakem seçiminde pek çok faktör rol oynamaktadır. Deneyim, çalışma alanının uygunluğu, hakemle ilgili editörlerin daha önceki deneyimleri gibi unsurlar hakem seçimindeki en belirleyici etmenlerdir.
• Yazar/ yazarlar, çıkar çatışması gerekçesiyle bazı hakemlere çalışmasının gönderilmemesini isteyebilir.
• Hakem listesi her sayıyla birlikte editörya tarafından periyodik olarak değerlendirilir ve yenilenir.

Çalışmayı Alan Hakem Ne Yapmalıdır?

• Hakem; ilk olarak kendisine gönderilen elektronik postayı kontrol etmeli, elektronik postada iletilen linke girerek ScholarOne Manuscript sistemine sorunsuz bir şekilde erişebildiğinden emin olmalıdır.
• Hakem, çalışma için öngörülen değerlendirme süresini ve çalışmanın konusunun kendisine uygunluğunu göz önünde bulundurarak elektronik posta ile kendisine iletilen hakemlik teklifini cevaplamalıdır.
• Eğer hakem çıkar çatışmasından dolayı (yazar, kurum, finansör vs.) adil davranamayacağını düşünürse çalışmayı değerlendiremeyeceğini editörlere bildirmelidir.
• Hakem kendisine iletilen Editör Mektubunu dikkatlice okumalıdır. Zira editörün hakemden özel bir talebi söz konusu olabilir (çalışmanın sadece yöntem kısmının değerlendirilmesini istemek gibi).
• Eğer hakem çalışmayı değerlendirirken bir başkasından destek aldıysa bu kişinin ismini de editöre bildirmesi talep edilmektedir. Dergi editörlüğü söz konusu kişinin isminin de hakem olarak yer almasının etik olacağını düşünmektedir.

Rapor Yazımı

• Hakem, değerlendirmesini yaparlarken özellikle şu sorulara yoğunlaşmalıdır;
  • Çalışma alandaki bilgi birikimine orijinal/özgün katkı sağlamakta mıdır?
  • Çalışma bilimsel açıdan güncel midir?
• Hakem değerlendirmelerinin eleştirel ve yansız olması beklenmektedir.
• Hakemlerden sadece metin merkezli bir değerlendirme yapmaları, yazarın/yazarların yetersizlikleri ile ilgili ifadelerden kaçınmaları beklenmektedir.
• Hakemden sadece değerlendirme formu üzerindeki derecelendirmeleri işaretlememesi, olumsuz görüşlerini detaylandırması, gerekçelerini belirtmesi beklenmektedir. Özellikle olumsuz görüş bildiren hakem, değerlendirmeleriyle yazara çalışmasının zayıf yönlerini ve ret gerekçelerini sunmalıdır.
• Editör, hakem raporlarında yer alan yazım yanlışlarına, yazarı/yazarları yetersiz gören ifadelere, kaba yahut tahkir veya tezyif barındıran ibarelere ve bilgi hatalarına müdahale etmektedir.

Zaman

• Bir çalışmanın değerlendirilebilmesi için hakemlere 30 günlük süre verilmektedir.
• Eğer hakem, çalışmayı söz konusu süre içinde değerlendiremeyecekse editörden ek süre isteyebilir ya da editöre süre yetersizliği nedeniyle çalışmayı değerlendiremeyeceğini bildirebilir. Böylece yazarın süre kaybına uğramasının önüne geçilebilir ve editöre yeni hakem tayini için yeterli süre sağlanmış olur.

Çıkar Çatışması

• Çıkar çatışması gerekçesiyle yazar belli kişilerin hakem olmamasını isteyebilir.
• Ayrıca editör şu durumlarda hakemlere değerlendirme göndermemektedir:
  • Yazarın/ yazarların daha önce ortak çalışma yayımladığı hakemlere
  • Yazarın/ yazarların çalışmalarının ön okumalarında yardımcı olmuş hakemlere
  • Yazarın/ yazarların daha önceden sorunu olduğu bilinen hakemlere
  • Çalışmanın yayımlanmasından finansal fayda sağlayacak hakemlere
  • Yazar ile aynı kurumda çalışan (üniversitelerde aynı bölümdeki) hakemlere
• Editörün bahsedilen bütün unsurları bilmesinin mümkün olmaması sebebiyle hakemlerden adil bir değerlendirme yapmalarına engel olacak durumları editöre bildirmeleri beklenmektedir.

Yayın Politikası ve Etik Konular

• Editör bir çalışmayla ilgili ne kadar gayret gösterse de yayın politikasına aykırılıkları, etik sorunları fark edemeyebilir. Alan uzmanı hakemlerin bu durumlarla karşılaştıklarında editörü uyarmaları oldukça önemlidir.

Hakemlere Geri Bildirim

• Yayımlanma kararı verilen bir çalışmanın nihai hâli, sadece çalışmayı tekrar görmek isteyen hakeme gönderilir.
• Hakem bir çalışma yayımlandıktan sonra kendi görüşlerinin çalışmada tamamen yansıtılmadığını görebilir. Diğer hakemlerin farklı görüşte bulunmaları, editörün de bu görüşleri dikkate almış olması mümkündür. Bu durumda çalışmayı değerlendiren hakemin talebi doğrultusunda diğer hakemlerin görüşleri kendisine gönderilebilir.
• Hakemlerin önerilerine göre editör aşağıdaki yollardan birini izler:
  • Kısmi veya önemli düzeyde değişiklik talebiyle çalışmayı yayıma kabul edebilir.
  • Yazardan/yazarlardan hakem görüşlerine uygun olarak çalışmasını düzenlemesini isteyip yeni bir değerlendirme süreci başlatabilir.
  • Çalışmayı reddedebilir.
• Hakemler hazırladıkları raporlarda, çalışmanın yayımlanması veya yayımlanmaması durumuyla ilgili kesin bir kanaat bildirebilirler. Fakat editörler, çalışmayı değerlendiren hakemlerin karşıt görüşleri üzerinden bir karar vereceklerdir. Editörler bu hususta kabul veya ret veren hakemlerin sayısına değil, hakemlerin veya yazarların tezlerinin güçlülüğüne bakmaktadırlar. Editörler, değerlendirme formundaki soruların evet, hayır şeklinde cevaplanmış raporlardan ziyade güçlü, gerekçeleri sunulmuş önerme içeren raporları dikkate almaktadırlar.